Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm lừa đảo, chiếm đoạt tài sản và tội phạm công nghệ cao

trong giai đoạn hiện nay

1. Thực trạng tình hình tội phạm

Trong những năm gần đây, tình hình tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản, nhất là trên không gian mạng, có xu hướng gia tăng cả về số vụ và mức độ tinh vi. Theo thống kê của Bộ Công an, chỉ riêng trong năm 2024, toàn quốc ghi nhận hơn 11.300 vụ lừa đảo qua mạng, thiệt hại ước tính hơn 900 tỷ đồng. Trong đó:

- Lừa đảo tuyển dụng, việc làm online chiếm khoảng 18%.

- Lừa đảo đầu tư tài chính, tiền ảo chiếm 25%.

- Giả mạo cán bộ công an, viện kiểm sát để yêu cầu chuyển tiền chiếm 32%.

- Còn lại là các hình thức chiếm đoạt thông tin tài khoản, sim rác, mã OTP...

Đối tượng bị hại chủ yếu là người cao tuổi, phụ nữ nội trợ, học sinh sinh viên và người lao động phổ thông – nhóm đối tượng ít có kiến thức về công nghệ.

2. Phương thức, thủ đoạn hoạt động của các đối tượng

Tội phạm sử dụng công nghệ cao thường hoạt động theo nhóm, có tổ chức, phân công vai trò rõ ràng. Một số thủ đoạn phổ biến:

- Giả danh cơ quan nhà nước: gọi điện giả làm công an, viện kiểm sát, toà án thông báo liên quan đến việc nạn nhân đang bị sai lệch thông tin định danh cá nhân cần đến gặp cán bộ để điều chỉnh, nếu không đến được thì làm theo hướng dẫn để được điều chỉnh trực tiếp qua mạng yêu cầu nạn nhân chuyển tiền qua tài khoản ảo rồi hách tài khoản của nạn nhân để rút tiền. Hoặc thông báo cho nạn nhân biết đang liên quan đến vụ việc, vụ án dân sự, hình sự yêu cầu nạn nhân chuyển tiền để được giải quyết.

- Lừa đảo qua mạng xã hội: tạo tài khoản giả mạo người thân, bạn bè để vay tiền, rồi yêu cầu bị hại chuyển khoản hoặc nhờ chuyển tiền gấp.

- Chiếm quyền kiểm soát tài khoản: gửi đường link giả mạo để chiếm đoạt mã OTP, từ đó rút tiền.

- Lừa đảo tuyển dụng online, việc nhẹ lương cao: dụ dỗ người dân nộp “phí giữ chỗ”, rồi chiếm đoạt.

- Lừa đảo đầu tư tài chính đa cấp: hứa hẹn lãi suất cao để thu hút người đầu tư, sau đó đánh sập hệ thống và chiếm đoạt tiền.

3. Thực tiễn công tác phòng ngừa, đấu tranh tại địa phương

Công an xã đã triển khai nhiều biện pháp:

- Tổ chức tuyên truyền tại các thôn, tổ dân phố, trường học về các phương thức lừa đảo.

- Duy trì các kênh cảnh báo nhanh trên Zalo, Facebook cộng đồng dân cư.
‎ - Phối hợp với ngân hàng, bưu điện, bưu cục để ngăn chặn kịp thời khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ.

- Tăng cường kiểm tra hoạt động kinh doanh mạng, sim rác, dịch vụ tài chính không phép.

- Lập hồ sơ, chuyển cấp trên xử lý các vụ việc vượt thẩm quyền.

4. Nguyên nhân và khó khăn, vướng mắc

- Nguyên nhân chủ quan: Một bộ phận người dân còn nhẹ dạ, thiếu kỹ năng nhận diện lừa đảo. Tâm lý ham lợi, cả tin.

- Nguyên nhân khách quan: Đối tượng phạm tội thường ở ngoài địa bàn, thậm chí ở nước ngoài, sử dụng công nghệ che giấu hành tung.

- Khó khăn trong nghiệp vụ: Xác minh số điện thoại, tài khoản ngân hàng thường chậm do thủ tục liên ngành.

- Thiếu trang thiết bị chuyên dụng phục vụ điều tra tội phạm công nghệ cao.

- Lực lượng công an xã chưa được đào tạo chuyên sâu về công nghệ, bảo mật mạng, kỹ năng truy vết số điện thoại, IP, dấu vết số…

5. Giải pháp nâng cao hiệu quả phòng, chống

a. Về tuyên truyền, giáo dục

- Đa dạng hóa hình thức tuyên truyền: video, tình huống mô phỏng, bảng tin cảnh báo.

- Tập trung vào nhóm người dễ bị hại: người cao tuổi, học sinh, tiểu thương, lao động nhập cư.

- Lồng ghép tuyên truyền trong các cuộc họp thôn, họp chi bộ, sinh hoạt đoàn thể.

b. Về công tác nghiệp vụ

- Tăng cường bồi dưỡng kiến thức phòng, chống tội phạm công nghệ cao cho lực lượng công an cấp xã.

- Xây dựng cơ chế phản ứng nhanh khi người dân phát hiện dấu hiệu lừa đảo.

- Chủ động rà soát các nhóm đối tượng nghi vấn hoạt động tín dụng đen, đa cấp, cá độ…

c. Về phối hợp liên ngành:

- Phối hợp ngân hàng, bưu điện để tạm thời phong tỏa tài khoản nghi vấn.
‎ - Đề xuất lắp đặt camera công cộng tại các điểm có nguy cơ cao.

- Tăng cường liên thông, chia sẻ dữ liệu giữa Công an xã – huyện – các đơn vị nghiệp vụ.

d. Về kiến nghị chính sách:

- Kiến nghị sửa đổi, rút ngắn quy trình điều tra, phong tỏa tài sản trong các vụ lừa đảo.

- Đề xuất trang bị máy tính chuyên dụng, phần mềm giám sát mạng cho công an cấp xã.

Kết luận

Tội phạm lừa đảo và tội phạm công nghệ cao là thách thức lớn trong công tác giữ gìn an ninh trật tự hiện nay. Muốn ngăn chặn hiệu quả, cần có sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, trong đó lực lượng công an cơ sở đóng vai trò nòng cốt.

Nguồn tin bài: CCVHXH - Đỗ Thị Vân